LÊ QUÝ ĐÔN

Thị xã Bỉm Sơn có trường THCS Lê Quý Đôn, trước đây nó còn có tên là trường Năng khiếu, sau lại có tên gọi khác là trường Chuyên. Được là học sinh trường Lê Quý Đôn luôn luôn là niềm tự hào của các học sinh và nỗi khát khao của nhiều bậc phụ huynh. Dù sao ở trường này thầy cô cũng đã được chọn lọc, cơ sở vật chất cũng được đầu tư khá hơn.

Tôi có một băn khoăn nhỏ: Không biết học sinh học ở ngôi trường ấy có biết ông Lê Quý Đôn là ai không?

Hỏi bất chợt một em học sinh lớp 8 về chuyện này. Em hồn nhiên trả lời: “Cháu cũng chỉ biết sơ sơ, hình như ngày xưa ông ấy làm quan to lắm”. Gạn hỏi thêm, chả biết gì khác nữa.

Khi thầy Đặng Vũ Mẫn còn làm Hiệu phó, thấy tôi đang xem cuốn “Kể chuyện Lê Quý Đôn” đã có ý định phát động học sinh tìm đọc để biết tường tận về danh nhân tên trường.

*********************

Lê Quý Đôn (1726-1784) quê quán huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình.

Thuở nhỏ, ông nổi tiếng ham học, thông minh. Cả ba khoa thi: thi Hương, thi Hội, thi Đình ông đều đỗ đầu.

Ông được cử giữ nhiều chức vụ quan trọng, biệt phái đi đến nhiều vùng miền. Đến đâu ông cũng đọc sách, suy nghĩ, hỏi han và ghi chép cẩn thận. Là một nhà bác học có kiến thức hết sức uyên thâm và đa dạng, ông đã biên tập rất nhiều sách về lịch sử, địa lý và văn hóa của nước nhà. Khối lượng các tác phẩm ông để lại cho đời sau thật vô cùng đồ sộ và phong phú: Vân Đài loại ngữ, Đại Việt thông sử, Phủ biên tạp lục, Kiến văn tiểu lục…

Gần gũi và quan tâm đến đời sống của nhân dân lao khổ, ông cũng đã có rất nhiều những đề nghị cải cách đệ trình lên triều đình. Cũng có nhiều đề xuất của ông đã được chấp thuận và sửa đổi.

Nhà sử học Phan Huy Chú đã nói về ông:

"Ông có tư chất khác đời, thông minh hơn người mà vẫn giữ tính nết thuần hậu. Tuy đỗ đạt vinh hiển, tay vẫn không rời sách, học vấn rộng khắp, đặt bút thành văn. Ông làm sách rất nhiều. Bàn về kinh sử thì sâu sắc, rộng rãi, mà nói về điển cố thì đầy đủ, rõ ràng. Cái sở trường của ông vượt hơn cả, nổi tiếng trên đời”

Ngày nay, tên của ông được dùng để đặt tên cho nhiều trường học, nhiều đường phố trên khắp cả nước.