CÂY ĐA LÀNG

         Từ Bỉm Sơn về Nga Sơn qua cầu Đa Nam khoảng nửa cây số là đến làng tôi. Làng Tứ Thôn xưa gồm 4 thôn nhỏ có những cái tên nghe rất văn chương: Phú Quý, Ngọc Khê, Đại Thọ và Phúc tinh. Từ thời có Hợp tác xã người ta ghép lại còn 2 làng là xóm 8 và xóm 9, nghe khô cứng chẳng có gì gợi cảm.

         Đi nhiều nơi nhưng tôi vẫn thấy cây đa làng mình có một dáng vẻ kỳ vĩ riêng. Từ thời cụ nội tôi còn sống, cụ bảo lớn lên đã trông thấy cây đa làng lừng lững như vậy rồi. Tôi đồ rằng chí ít nó cũng phải tầm 300 tuổi.

         Lúc còn bé, vào những đêm trăng chúng tôi thường chơi trốn tìm quanh gốc đa và chui luồn qua những cái rễ phụ cắm xuống đất như những cây cột đình. Quanh gốc đa rễ trồi lên uốn lượn tựa hồ những con trăn khổng lồ. Một cái rễ cắm thẳng xuống ao, bọn trẻ con thường tắm và trèo lên cây đa từ cái rễ ấy. Những cành đa, sù sì, gân guốc hùng dũng vươn lên giữa trời xanh. Có một cành gần như nằm ngang về phía ao đình, những đứa trẻ nghịch ngợm còn đi trên đó. Quả đa ăn chả ra gì, nó chua chua, chát chát nhưng lũ trẻ vẫn cứ thích trèo lên hái quả, rồi đu người xuống những chùm rễ phụ.

         Thời gian dần trôi, làng trở nên chật chội. Cái ao đình trước làng to rộng là thế được đem đấu thầu nuôi cá và bán làm đất ở. Không ai muốn cho cái rễ phụ của đa cắm vào mảnh đất nhà mình. Sân kho hợp tác xã mở rộng ra thì phần đất sống của đa cũng dần dần thu hẹp lại. Sân lát gạch, bê tông hóa, rễ phụ giảm bớt, cái rễ cắm xuống ao cũng biến mất. Đa xơ xác, khô héo, có những cành gẫy mục, nhiều lúc tưởng không qua được cơn bạo bệnh.

        Cũng may, dần dà dân làng cũng đã có người tỉnh ngộ. Người ta bồi đất cho gốc đa. Rễ phụ được rào dậu, chăm chút, nuôi nấng cẩn thận. Khoảng mươi năm trở lại đây cây đa bắt đầu hồi sinh.

        Từ xa nhìn về làng, tán đa vượt cao hẳn lên ngạo nghễ, như là một biểu tượng của làng, hàng thế kỷ nay đứng đó trầm mặc, uy nghi. Cây đa như mảnh hồn làng, từng chứng kiến biết bao những thăng trầm của lịch sử, bất chấp bão giông, bất chấp những biến động của cuộc đời.