ĐỀ ĐÔ THÀNH NAM TRANG

ĐỀ ĐÔ THÀNH NAM TRANG

                                                                                                        (Thôi Hộ)

                                              Khứ niên kim nhật thử môn trung
                                              Nhân diện đào hoa tương ánh hồng
                                              Nhân diện bất tri hà xứ khứ
                                              Đào hoa y cựu tiếu đông phong
                                 (“Đề thơ ở trang viên phía nam Thành Đô” 
                                    Năm ngoái vào ngày này, ở chỗ cửa này

                                    Mặt người con gái ánh hồng lên bởi hoa đào

                                    Bây giờ người đã đi phương nào rồi

                                    Để cho hoa đào năm ngoái cười trước gió đông)

         Bài thất ngôn tứ tuyệt này của Thôi Hộ có ngôn ngữ tự nhiên, trong sáng, rõ ràng, hàng mấy trăm năm nay luôn được người đời sau truyền tụng.

         Nói về bài thơ này, dân gian lưu truyền một giai thoại đậm chất lãng mạn:

 “Ở bên Tàu, vào thời nhà Đường, trong tiết thanh minh, Thôi Hộ một mình dạo chơi ở phía nam đô thành, nhìn thấy một khuôn viên đầy hoa đào mới gọi cửa, xin nước uống. Có người con gái ra mở cửa, mang nước cho chàng, nàng đứng yên thật lâu e ấp bên cành đào nghiêng bóng, mặt ửng hồng sắc hoa đào. Lúc từ biệt, nàng tiễn chàng ra cổng, tình chàng hãy còn lưu luyến. Đến tiết thanh minh năm sau, chàng tìm về chốn xưa, phong cảnh vẫn như xưa, nhưng cửa và cổng ngoài đã khóa, không biết chủ nhân ngày xưa giờ đang ở nơi nào. Nhân đó chàng đề bài thơ ở cánh cổng”.

       Khi viết Truyện Kiều, Nguyễn Du mượn ý hai câu cuối bài thơ để chuyển thành hai câu lục bát thật là tuyệt cú:

                                Trước sau nào thấy bóng người

                           Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông...

        Tôi thuộc bài thơ “Nhân diện Đào hoa…” này từ khá lâu vì cái đơn giản, súc tích của ngôn từ, vì cái gợi hình của mỗi câu thơ. Có cái buồn, tiếc, nhớ nhè nhẹ nhưng không vì thế mà chán chường, ủy mị. Trái lại nó hướng thượng, nuôi dưỡng tâm hồn.

         Tôi đã thử dịch thành 4 câu lục bát như sau:

                     Nơi này năm trước qua đây

                     Mặt nàng rạng rỡ hây hây ánh đào

                     Giờ đây người ở phương nào

                     Đào hoa năm cũ vẫy chào gió đông

            Khi được đọc các bài dịch của các bậc nho gia, các văn sỹ, thi sỹ thì thấy bài của mình dở ẹt, chỉ có thể gọi là thoát ý.

           Sau đây là một số các bản dịch thơ đã phổ biến trên sách báo:  

      Nam Trân:

          Cửa đây, năm ngoái, cũng ngày này

          Má phấn, hoa đào ửng đỏ hây

          Má phấn giờ đâu, đâu vắng tá?

          Hoa đào còn bỡn gió xuân đây!

      Khuyết danh?

          Cửa này, năm ngoái, hôm nay,
          Hoa đào phản chiếu mặt ai ửng đào.
          Mặt người giờ ở nơi nao?
          Hoa đào vẫn đó cười chào gió đông.
     Bùi Khánh Đản:
          Năm ngoái, ngày này, dưới cánh song
          Hoa đào ánh má, mặt ai hồng
          Mặt ai nay biết tìm đâu thấy
          Chỉ thấy hoa cười trước gió đông.
     Nguyễn Quảng Tuân:
           Năm ngoái ngày này trong cánh cửa 
          Hoa đào mặt ngọc ánh đua hồng. 
          Năm nay mặt ngọc đi đâu vắng
          Chỉ thấy hoa đào cợt gió đông
    Hải Đà:
           Năm ngoái hôm nay cũng cửa nầy 
           Hoa đào má phấn đỏ hây hây 
           Người đi đâu mất, còn hoa đó 
           Ghẹo gió đông cười hoa ngất ngây
   Trần Trọng Kim:
           Hôm nay, năm ngoái, cửa cài

           Hoa đào ánh với mặt người đỏ tươi
            Mặt người chẳng biết đâu rồi
            Hoa đào còn đó vẫn cười gió đông.
  Trần Trọng San:
           Hôm nay năm ngoái cổng này
           Hoa đào soi ánh đỏ hây mặt người
           Mặt người đã ở đâu rồi? 
            Hoa đào nay vẫn còn cười gió đông.
   Thu Tứ:
           Cửa kia năm trước ngày này
           Người vay hoa thắm hoa lây má hồng
           Người hoa giờ biết đâu trông
           Hoa không người vẫn gió đông cợt đùa.

  Đặng Phụ (Thạch Thất):

            Năm ngoái hôm nay giữa cửa trong
            Mặt hoa ửng ánh sắc đào hồng
            Mặt  hoa nào biết giờ đâu tá
            Chỉ thấy hoa cười trước gió Đông 

Tôi thêm một bản nữa, rất cố gắng để bám sát nguyên tác. Tuy vậy cũng chỉ là là dịch cho thoát ý:        Ngày này năm ngoái cửa trong    Đào hoa phản chiếu thêm hồng má ai        Người ơi! Góc bể chân trời    Chỉ còn đào thắm mỉm cười gió đông

Hạt Cát dịch
           Năm xưa,cửa ấy ngày này

           Má Đào hoa thắm thơ ngây thẹn thùa

           Biết tìm đâu bóng Người xưa?

           Hoa Đào năm cũ cợt đùa gió Xuân